عدالت اجتماعیعدالت اجتماعی از اصطلاحات علوم اجتماعی و علوم سیاسی است و همواره آرزوی انسان بوده است. ۱ - تعریف عدالت اجتماعیعدالت اجتماعی به معنای رعایت تناسب، استحقاق ها و شایستگی ها در ساحت اجتماع است. در این تعریف، هر گروه و صنف و طبقهای باید در جایگاه شایسته خویش جای گیرد و در پی جایگاه دیگران برنیاید. عدالت اجتماعی مبتنی بر احوال و افعال اعضای جامعه است و مرتبت هر کس بنابر استحقاق و استعداد او تعیین میشود [۱]
فرهنگ واژه ها، ص۳۷۶.
.
۲ - عدالت و اسلامنگاه دین مبین اسلام به عدالت با مکاتب بشری متفاوت است. اهمیّت عدالت در اسلام از آن‌جا سرچشمه میگیرد که بنابر آموزههای اسلامی، خداوند، عادل است و همه افعال الهی عین دادگری و عدالت اند و ستم و افراط و تفریط بدانها راه ندارد. عدل در تشیع اهمیّتی ویژه دارد؛ چونان که از اصول دین و مذهب به شمار میآید. قرآن کریم، برای بعثت پیامبران و نزول کتب آسمانی از دو هدف یاد میکند: برقرار ساختن عدالت میان انسانها و تأمین سعادت دنیوی و اخروی آنان و دیگر هدایت انسانها از تاریکیهای شرک و کفر به سوی نور توحید و بندگی خدا. ا نسان موظّف است بر پایه تعالیم دینی، فعّالیتهای فردی و اجتماعی خویش را با عدالت همراه سازد و از این گذر به سعادت دست یابد. ۳ - عدالت اجتماعی در سیره معصومین (ع)چون پیامبر اسلام (ص) به مدینه هجرت کرد و حکومت دینی خویش را بنیان نهاد، عدالت اجتماعی از پایههای آن بود. در نظامنامهای که پیامبر (ص) پدید آورد و به مثابه قانون اساسی مدینة النبی بود، آشکارا میتوان سلطه قسط و عدل را بر همه اصول و قوانین بازدید. در این نظام‌نامه، هر کس و هر گروه و جماعتی بر سر جای خویش بود و روابط مسلمانان با دیگر طوایف نیز در آن به گونهای عدالتمحورانه تشریح گشته بود [۴]
حیاة النّبی و سیرته، ص۲۸۳-۲۷۸.
. امام علی (ع) نخستین امام معصوم (ع) نیز حکومت خویش را با عدالتگستری آغاز کرد و از ویژگیهای مشهور او سختگیریاش در دادگری و قسط و عدل بود. عهدنامه مالک اشتر امام علی (ع) که با تفصیل تمام، چگونگی رفتار عادلانه حاکم اسلامی را با صنفهای گوناگون جامعه بیان میکند، گواهی روشن بر این حقیقت است [۵]
نهج البلاغه، نامه۵۳.
. بنابر معتقدات شیعی، عدالت راستین و جهانگیر آن‌گاه حاصل میآید که دوازدهمین امام معصوم (ع) ظهور کند و حکومت جهانی خویش را بنیان نهد. در روایتی از پیامبر اسلام (ص) آمده است: «دنیا به پایان نمیرسد مگر مردی از اهل بیت من ظهور کند.... او زمین را از قسط و عدل سرشار میکند؛ همان‌سان که پیش از او از ستم پر میشود.»
۴ - پانویس
۵ - منبعپژوهشکده تحقیقات اسلامی، فرهنگ شیعه، ص۳۳۳،انتشارات زمزم هدایت. |